KANUNLAR VE SOSYAL GELENEKLER

Avustralya’da kişilerin davranışları resmi yasalar ve resmi olmayan sosyal gelenekler tarafından kontrol edilmektedir. Avustralya’da herkesin ülkenin yasalarına uyması zorunludur; aksi takdirde bu kimseler adli ve sivil ceza usülleri ile karşı karşıya kalabilirler. İnsanların ayrıca, genel olarak normalde yasal bir bağlayıcılıkları olmamakla birlikte, Avustralya sosyal gelenek ve uygulamalarına uymaları beklenmektedir.

Avustralya yasaları Avustralya Federal, eyalet ve bölge parlamentolarınca yapılır. Polisin görevi ise, toplumda barış ve düzeni sağlamak ve yasaya uymadıklarına inandıkları kişileri mahkeme huzuruna çıkarmaktır. Kendi yerel toplumları veya mahallelerinde yaşayan kimseler de sorun olduğu zaman birbirlerine yardımcı olurlar ve normalin dışında veya şüpheli olan durumları yerel polis karakoluna bildirirler. Avustralya’nın, Avustralya Federal Polisi (Australian Federal Police) diye bilinen ulusal bir polis gücü vardır. Bunların görevi uyuşturucu kaçakçılığı, yasadışı göçmenlik, ulusal güvenliği tehlikeye sokan ve çevreye karşı işlenen suçlar gibi federal yasalara karşı işlenen suçları araştırmaktır. Avustralya’da her eyaletin ve Northern Territory’nin kendi polis güçleri vardır ve bunlar eyalet ve bölge yasaları kapsamındaki suçlarla ilgilenirler. Australian Capital Territory’nin polisle ilgili görevleri Avustralya Federal Polisi tarafından yürütülür.

MAHKEMELER VE YASALAR

Mahkemelerin görevi adaleti yerine getirmektir. Yasaya uyulup uyulmadığı ve bir fiilinden dolayı suçlu bulunan kişilere ne yapılması gerektiği konusundaki kararı onlar verirler. Bazı hallerde sulh hakimleri bir davayı dinler ve bir karar verirler. Diğer bazı durumlarda ise, bir hakim
tarafından yönlendirilen bir vatandaş jürisi karar verir. Her davada, davalı olan kimse şüphe götürmeyecek suçlu olduğu ispat edilene kadar suçsuz kabul edilir. Davalıların avukatları tarafından temsil edilme hakları da vardır. Bazı durumlarda kedilerini temsil edecek bir avukat tutmaya mali gücü yetmeyen kimselere ücretsiz yasal yardım sağlanabilir.

Belirli geçici vize sahibi olan kimselerin, Avustralya’da bulundukları süre içinde suçlu bulunmaları halinde bunun getireceği sonuç veya sakıncalardan haberdar olmaları gerekir

KONUT

Bir yerden bir yere taşınmanın masrafı her zaman yüksektir. Avustralya’ya seyahat etme, ev eşyalarını taşıma ve yeni bir ev kurmanın önemli masrafları vardır. Başta Sydney, Perth, Melbourne ve Canberra olmak üzere ev ve apartman dairelerinin (Avustralya’da genelde ‘unit veya flat’ denir) fiyatları oldukça yüksektir. Ev veya daire kiralama veya satınalma işlemleri genel olarak ehliyetli bir emlak acentası tarafından yürütülür. Mülklerin alınıp satılması veya kiralanması şahsen de mümkün olsa bile, buna karar vermeden önce bir avukata danışmak akıllıca olabilir. Satılık ve kiralık mülkler günlük gazetelerin yanısıra (en çok Cumartesi günleri), emlakçılar kanalıyla çeşitli internet sitelerinde ilan edilirler.

Bir yeri kiralarken genel olarak önden bir aylık kira bedeli miktarında bir depozit ve bir aylık kira ödenir. Bu depozit normal olarak gerekli tamir ve temizlik mastafları düşüldükten sonra kiracıların evi boşaltmasından sonra kiracıya iade edilir.

Bunun dışında ev ve oda paylaşımı (share accommodation) özellikle son yıllarda popüler olmuştur. Çoğunlukla öğrencilerin, Avustralya’ya çalışmak amacıyla geçici olarak gelenlerin ve uzun sureli kalan turistlerin tecih ettiği bir konaklama biçimi olsa da ev paylaşımı yapan evli çiftlerin sayısı gittikçe artış göstermektedir. Bu tür ev-oda paylaşımı için en yaygın kaynaklar Internet ortamı olsa da hafta sonu gazetelerinde, Üniversitelerin ve çoğunlukla uluslararası öğrencilerin devam ettikleri okulların öğrenci duyuru panolarında ev-oda paylaşımı ilanları bulunabilir. Evin ana kiracisı yasal olarak evden sorumlu olmakla beraber elektrik, su gibi giderlerin yasal sorumlusu da kendisidir. Bu evlerde haftalık veya aylık kira ödemek mümkün olmakla beraber ana gider faturaları genelde kiraya dahildir; ancak bazı ev sahipleri faturaları kiradan ayrı tutabilirler. Bu tür konaklam biçimi için Internet’ teki en güvenilir kaynaklar;

www.realestate.com.au
www.gumtree.com.au
www.flatmates.com.au

TRAFİK KURALLARI

Motorlu taşıt kullanmayla ilgili düzenlemeleri, eyalet ve bölge hükümetleri yapar. Avustralya’da bir kimsenin motorlu taşıt kullanabilmesi için kişilerin sürücü ehliyeti olması ve taşıtın tescilli olması gerekir.
Trafik kurallarına uymamak veya kanuna aykırı davranmak, yüksek para cezalarının verilmesine, ehliyetin iptal edilmesine ya da hapis cezasına neden olabilir. Otomobilde seyahat eden herkesin kemer takma zorunluluğu vardır (küçük çocukların veya bebeklerin ise onaylanmış bir koruyucu sistem takmaları gerekmektedir). Avustralya’da trafik yolun sol tarafından akar.
Sürücü Belgesi sisteminde genel olarak 3 aşamalı bir system uygulanır.

• Acemi Sürücü (L): yeni ehliyet alanlar yada başka bir ülkeden kısa süre once ehliyet alanlar için ve Avustralya’da sürücü ehliyeti almak isteyenlerin almaları zorunlu ilk ehliyetdir. Eyaletlere göre uygulaması değişiklik gösterse de gene olarak yazılı bir sınavdan sonra alınan ancak 6 ay boyunca tam (full) ehliyetine sahip bir kişi olmadan araç kullanılmasını sınırlayan bir ehliyetdir.
• Geçici (P)- Acemi sürücü ehliyetindeki “Bir full ehliyet sahibi kişi aynı araçta olmadan araç kullanılmaz” şartı olmasa da alkol tüketimi ve araç tipi konusunda şartlar vardır.
• Tam (Full)- L ve P ehliyet sahiplerine uygulanan kısıtlamalardan muaf olunduğu halde bu durum genel trafik kurallarına uyulması zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.

Bazı eyaletler Avustralya dışından edinilen ehliyetler -İngilizce tercümeleri mevcut olması şartıyla- Avustralya’ya ilk giriş tarihinden itibaren 3 ay, bazı eyaletlerde süre sınırlaması getirmeksizin bu ehliyetlerle araç kullanılmasına izin vermektedir.

HAYVANLARA İNSANCA MUAMELE EDİLMESİ

Hayvanlara kötü muamele etmek veya onları ihmal etmek de yasalara aykırıdır. İnsanların, ister evcil ister yabani olsun, tüm hayvanlara insanca muamele etmeleri beklenmektedir. Avustralya’nın çoğu yerli hayvanları koruma altındadır ve bunları avlama konusunda katı kanunlar mevcuttur. Ayrıca kişilere ait mülkler içinde hayvan öldürmek de yasaktır ve evcil hayvanların evlerde tutulması konusunda yerel yasalar mevcuttur. Avustralya’da birçok kimse evlerinin arkasında (arka bahçede) bir köpek, kedi veya kuş beslemektedir.

ATEŞLİ SİLAHLAR VE DİĞER SİLAHLAR

Bıçak veya ateşli silah gibi silahları taşımak Avustralya’da yasalara aykırıdır. Avcılık, spor olarak nişancılık ve çiftliklerde kullanım amacıyla silah edinebilmek için ilgili kişinin ehliyet alması gerekmektedir. Ehliyetsiz olmak ve ehliyeti olmayan bir silahı bulundurmak yasadışıdır.

DİĞER KANUNLAR

Etrafa çöp atma, kirletme veya atıkları izinsiz olarak atma ya da aşırı gürültüye neden olmayı yasaklayan kanunlar da mevcuttur. Avustralya’da ölüm cezası yoktur.

SOSYAL GELENEKLER

Sadece Avustralya’da geçerli olan çok az sayıda Avustralya sosyal gelenekleri vardır. Ancak bazı hallerde diğer ülkelerle kıyaslandığında geleneği önemseme derecesi ve yaklaşım konularında farklılıklar mevcuttur. En iyisi, şüpheli hallerde bir arkadaş, komşu veya iş arkadaşına sormaktır.
Örneğin, çoğu Avustralya’lılar tanıdıkları ve iş arkadaşları ile olan ilişkilerinde resmi değillerdir. İşyerlerinde ve arkadaşlar arasında çoğu Avustralya’lılar birbirlerine ilk isimleri ile hitap ederler.
Ancak bu gayriresmilik fiziksel irtibata kadar varmaz. Bir kimseyle ilk kez tanışıldığında sağ elinizle kişinin sağ elini sıkmak normaldir. Birbirini tanımayan kimseler karşılaştıklarında genelde birbirini öpmez ve
kucaklamazlar.

KİBAR DAVRANIŞ

Diğer kimselerle ilgilenirken ya da mal ve hizmet satınalırken ‘lütfen’ (please) ve ‘teşekkür ederim’ (thank you) sözlerini kullanmak oldukça faydalıdır. Bir şey (örneğin bir fincan çay) isteyip istemediğiniz sorulduğunda istiyorsanız ‘evet lütfen’ veya sadece ‘lütfen’ diye; ya da istemiyorsanız ‘hayır, teşekkür ederim’ (no, thank you) diye cevap vermek kibar bir davranıştır. Bir şeyi alırken ‘teşekkür ederim’ diyerek kişiye şükran bildirmek kibarca bir davranış olur.

Avustralya’lılar, bir kimsenin dikkatini çekmek için ‘afedersiniz’ (excuse me), yanlışlıkla bir kimseye çarptıklarında ise ‘kusura bakmayın’ (sorry) derler.

GİYİM

İnsanlar tarafından giyilen elbiselerin çeşitliliği, iklimdeki çeşitlilikte olduğu gibi Avustralya halkının çeşitliliğini yansıtmaktadır. Giyim konusunda herhangi bir kanun veya kural mevcut değildir; ancak iş ortamında belirli giysilerin giyilmesi zorunludur – çoğu işyerlerinde bir giyim standardı vardır.
İş ortamının dışında giyim kişisel tercihe bağlıdır – çoğu kimseler rahatlık, sosyal ortam ve hava koşullarına uygun olarak giyinirler. Klüpler, sinemalar ve diğer yerler, gelenlerin düzgün ve temiz elbise ve uygun ayakkabı giyinmelerini talep ederler.

Birçok Avustralya’lı plaja ve denize yakın yerlerde yaşar. Sıcak günlerde plaj ve çevresinde yüzme kostümleri veya açık elbiseler giyebilirler. Diğer ülkelerden gelenler kültürlerine uygun olan elbiseleri giyebilirler.

AVUSTRALYA İNGİLİZCESİ

İngilizce Avustralya’nın ulusal dili olmakla beraber, bazı kelime ve ifadeler çok kullanım nedeniyle Avustralya’ya özgü bir nitelik kazanmışlardır. Bunların bazıları Avustralya’ya yeni gelenler için ilginç ve şaşırtıcı olabilir.
Konuşma dilindeki kelimeler ve argo sözcüklerin farklı kaynakları mevcuttur. Bunların bazıları uzun sözcüklerin bir kısaltmasıdır. Bunların çoğu ise, kuzey İngiltere’den gelen göçmenler tarafından önceden kullanılan ve daha sonra Avustralya sözcükleri olarak adapte edilen ifadelerdir. Avustralya’lılar ayrıca
sözcükleri sıkça kısaltırlar; örneğin futbol yerine ‘footy’, televizyon yerine ‘telly’ ve mangal yakma (barbecue) yerine ‘barbie’ kullanılır.
Bu kelimelerin kullanımı, alay ve saygısızlık gibi görünen Avustralya mizahı ile birleştiğinde, bazen şaşırtıcı olabilir. Eğer bir deyimin ne anlama geldiğini bilmiyorsanız, söyleyen kişiden bunu açıklamasını istemek normal bir davranıştır.

Zaman zaman duyabileceğiniz bazı kavramlar şunlardır:

Arvo: öğleden sonra (afternoon) sözünün kısaltılmışıdır – ‘drop by this arvo’, lütfen öğleden sonra buyrun ziyarete gelin demektir.

Barbecue, BBQ, Barbie: dışarda yemek ya da, çoğunlukla da gaz veya kömürle çalışan bir ızgara veya metal saç üzerinde et pişirme anlamında kullanılır. Davete sahiplik eden kişi eti genel olarak salata ve ekmekle birlikte servis yapar. Mangal için davet edilen misafirlerin davet sahibine, gelirken birşey getirmeleri gerekip gerekmediğini sorması yaygın bir anlayıştır. Snag, genelde mangalda pişirilen pişmemiş sosis anlamına gelir. Bunlar domuz, sığır veya tavuk etinden ya da sebze ve hububattan yapılmış olabilir.

Barrack for: desteklemek veya tezahüratta bulunmak (genelde bir spor takımı için).

Bloke: erkek kimse. Bazen yardım istediğinizde ‘see that bloke over there’ (şu arkadaşa bakın – şu erkekten yardım isteyin) şeklinde bir cevap alabilirsiniz.

Bring a plate: eğer bir parti veya etkinliğe davet edilirseniz ve sizden ‘bir tabak getirin’ (bring a plate) diye bir istekte bulunulursa bu; davet sahibinin diğer misafirlerle paylaşmak üzere bir tabak yemek istediği anlamına gelir. Bu gibi şeyler okul, iş veya klüp gibi toplumsal etkinliklerde yaygındır. Ne getirmeniz gerektiğini bilmiyorsanız, davet sahibine sorabilirsiniz.

BYO: Eğer üzerinde ‘BYO’ yazılı bir davet alırsanız, bunun manası kendi içeceğinizi kendiniz getirin demektir.
Eğer alkol kullanmıyorsanız meyva suyu, meşrubat veya soda ya da su getirebilirsiniz. Bazı lokantalarda da BYO sistemi vardır. Bu gibi yerlere kendi şarabınızı götürebilirsiniz; ancak şişeyi açma, servis yapma, bardak sağlama ve temizleme gibi şeyleri kapsayan ve ‘corkage’ olarak bilinen işlemler için sizden ek bir ücret talep edilebilir.

Cuppa: bir bardak çay veya kahve demektir. ‘Drop by this arvo for a cuppa’ demek, lütfen bugün öğleden
sonra bir fincan çay veya kahveye buyrun anlamına gelir.

Digger: bir Avustralya’lı asker.

Go for your life: evet, buyrun başlayın.

G’day: Merhaba. Nasılsınız?

Fair go: adil muamele. Buna göre bir kimsenin yaşamı boyunca başardığı şeylerin, kazara doğuştan ya da kayırma yoluyla değil, o kişinin beceri, çalışma ve emeğinin ürünü olması gerekmektedir.

Fortnight: bu terim, iki haftalık bir dönem anlamına gelir.

No worries: Önemli değil. Yapılacak olan iş veya istenilen şey sorun edilmeden yapılacak demektir.

Ocker: kaba, inceliksiz, şövence davranan Avustralya’lı / veya seçenek olarak, iyi güldürü anlayışı, yardımseverlik ve beceriklilik gibi tipik Avustralya’lı özelliklerini taşıyan kimse.

Shout: bir kimseye bir içki ısmarlamak. Bir bar veya birahanede bir grup arkadaş toplandığı zaman bunların ‘sırasıyla içki ısmarlaması’ (shout a round) adettendir ve herkese birer içki ısmarlamak anlamına gelir.Bunu herkes sırayla yapar.

To be crook: hasta olmak.

Avustralya konuşma dili ve argosu hakkında çeşitli kitaplar mevcuttur; bunlardan biri de Macquarie Dictionary Book of Slang adlı kitaptır.

EĞİTİM

Avustralya yasalarına göre çocukların 5 ve 15 yaşları arasında okula gitmeleri zorunludur. Ancak bu yaşlar eyalet ve bölgeler arasında biraz farklı olabilir. Hükümet devlet okullarında ücretsiz eğitim imkanı sağlar (geçici vize sahibi olan öğrencilerin okul ücretini tam olarak ödemeleri istenebilir). Çoğu öğrenciler kilise ve diğer gruplar tarafından yürütülen özel okullara giderler; ancak bu öğrencilerin bu okullara ücret ödemesi gerekir.

Avustralya eğitim sistemi ve eğitim ile ilgili digger konularda web sitemizin Avustralya’da Eğitim bölümünü inceleyiniz.

İNGiLiZCE DiL KURSLARI

Avustralya Hükümeti İngilizce öğrenmeyi, yeni gelen göçmenlerin yeni toplumlarına başarılı bir şekilde yerleşmesi ve kişisel, sosyal ve ekonomik amaçlarına ulaşması bakımından ilk ve en önemli adımlardan biri olarak görmektedir. Eğer İngilizce seviyeniz ‘işlevsel’ seviyenin altında ise, Yetişkin Göçmen İngilizce Programı (Adult Migrant English Programme (AMEP)) kapsamında ücretsiz İngilizce kursuna katılabilirsiniz.

Avustralya’ya vardığınız zaman hakkınız olup olmadığı konusunda ve yerel AMEP hizmet sağlayıcısı hakkında bilgi edinmek için Göç İşleri ve Vatandaşlık Bakanlığı’nın danışma hattını arayınız. Hakkınız olması
halinde Avustralya’da iseniz sürekli oturum vizesi verildikten sonraki üç ay içinde veya yurtdışında iseniz, Avustralya’ya vardığınız günden sonra üç ay içinde İngilizce kursuna kaydolmanız gerekmektedir.